3. Sınıf Hayat Bilgisi Maddeyi Tanıyalım Konu Anlatımı Ders Özeti

Madde nedir?

Ä Çevrede gördüğümüz, 

Ä Duyu organlarımızla algılayabildiğimiz,

Ä Boşlukta yer kaplayan canlı ve cansız varlıkların tümüne madde denir.
Örneğin;

İnsanlar, hayvanlar, bitkiler, taş, toprak, hava, su, masa, sandalye, kalem, silgi, Güneş, Dünya, Ay ve yıldızların hepsi maddedir.

Maddeyi Niteleyen Özellikler Nelerdir?

Maddelerin beş duyu organımızla hissedebildiğimiz benzer ya da farklı özellikleri vardır.
Q Sert  - Yumuşak
Q Esnek - Kırılgan
Q Pürüzlü -  Pürüzsüz
Q Renkli - Renksiz
Q Kokulu - Kokusuz
Q Tat

Maddelerin;
ð Renk ve şekillerini à gözümüzle,
ð Kokularını à burnumuzla,
ð Tatlarını   à dilimizle,
ð Sertlik, yumuşaklık, pürüzlülük ve pürüzsüzlük gibi özelliklerini à derimiz    yardımı ile algılarız.

SERTLİK- YUMUŞAKLIK
Dokunma duyusu (derimiz) organımız ile maddelerin sert yada yumuşak olduğunu anlarız.
@ Kolayca şekil alabilen maddelere yumuşak madde denir.

Oyun hamuru, sünger, pamuk gibi maddeler yumuşak maddelerdir.
@Kolayca şekil almayan, kolayca çizilemeyen, buruşmayan maddelere sert madde denir.
Tahta, demir ve çelikten yapılan maddeler sert maddelerdir.

ESNEKLİK - KIRILGANLIK
Ä Kuvvet uygulanınca şekli değişen, kuvvet kalkınca tekrar eski haline dönen maddelere esnek maddeler denir.

Ÿ Esnek maddeler uzayıp kısalabilir ve kolayca bükülebilirler. Maddenin esnekliğini dokunarak anlarız.
Silgi, paket lastiği, sünger, yay ve balon esnek maddedir.

 @ Herhangi bir etki sonucu kolayca kırılabilen ve eski haline dönemeyen maddelere kırılgan madde denir.

Cam, porselen, ayna kırılgan maddedir.

Ÿ Bazı maddeler çok kolay, bazıları ise daha zor kırılabilir.

PÜRÜZLÜ - PÜRÜZSÜZ
 ð Maddelere dokunarak pürüzlü ya da pürüzsüz olduklarını anlayabiliriz. Yüzeyi girintili, çıkıntılı olan maddeler pürüzlü maddelerdir.

Ÿ Pürüzlü maddelerin yüzeylerinde kayganlık özelliği azdır.

 Ağaç kabuğu, kaya, halı ve taş pürüzlü yüzeye sahiptir.
ð Yüzeyi düzgün, kaygan olan maddeler pürüzsüz maddelerdir.
Cam, yazı tahtası, fayanslar ve ampul pürüzsüz maddelerdir.

Ÿ Maddenin pürüzlü ya da pürüzsüz olduğunu dokunarak anlarız.

KOKULU - KOKUSUZ
 Burnumuzla varlıkların kokulu veya kokusuz olduğunu algılayabiliriz. Ayrıca maddeleri kokusu yardımı ile ayırt edebiliriz.
Ÿ Çiçek, meyve, soğan, parfüm, kolonya kokulu maddelerdir.
Ÿ Hava ,taş, şeker, tuz ve altın ise kokusuz maddelerdir.

Ÿ  Tuz ruhu gibi bazı maddeleri koklamak tehlikelidir.

TAT
 Bazı maddeleri tadına bakarak tanıyabiliriz.. Meyve ve sebzelerin tadını yiyerek anlayabiliriz.

Bazı maddeler tatlı, bazı maddeler ekşi, bazı maddeler acı, bazı maddeler de tuzlu olabilir.

Ÿ İçinde ne olduğunu bilmediğiniz sıvıları kesinlikle koklamamalı ve tadına bakmamalıyız.

RENKLİ - RENKSİZ
Gözümüzle maddelerin renkli ya da renksiz olduğunu algılarız.   

  Ÿ  Cam, hava, su gibi maddeler renksizdir.

  Ÿ  Kalem, kapı ağaç gibi maddeler ise renklidir.

Maddeleri sadece renklerine göre ayıramayız. Örneğin; beyaz renkteki tuz ve şekeri rengine göre ayırt edemeyiz.

 Renkleri birbiriyle aynı olan birçok farklı madde vardır.  Bu yüzden ;  Renk, her zaman ayırt edici bir nitelik değildir.

Saydam madde: Işığı geçiren maddelere saydam madde denir.

Cam, su, hava saydam maddelere örnektir.
Opak madde: Işığı geçirmeyen maddelere opak madde denir.

Duvar, tahta demir ışığı geçirmeyen maddelere örnektir.

v Maddelerin bazı özelliklerini, birden fazla duyu organımızla anlayabiliriz.  

Örneğin; Bir kumaşın pürüzlü olup olmadığını, hem gözümüzle görür, hem de tenimizle hissedebiliriz.

v Maddeler aynı anda birden çok özelliğe sahip olabilirler.  

Örneğin; Sünger hem esnek hem de yumuşak bir maddedir.

Maddelerin özelliklerini ayırt ederken;

Ä İçeriğini bilmediğimiz maddeleri koklamamalı, tatmamalı ve onlara dokunmamalıyız.

Ä Bu tür maddelerle çalışacak isek eldiven, koruyucu gözlük ve maske kullanmalıyız.

Ä Paketli ürünlerin üzerindeki uyarıları dikkatli okumalı ve uyarılara uygun  davranmalıyız.

MADDENİN HALLERİ

Maddeler üç halde bulunur.

Q Katı maddeler

Q Sıvı maddeler

Q Gaz maddeler

  1. KATI MADDELER:

Belirli bir şekli olan maddelere katı madde denir.

Ä Katı maddelere dışarıdan bir etki olmadıkça şeklinde bir değişiklik olmaz.

Ä Belirli bir şekilleri vardır. Tahta, taş, çelik… vb maddeler katıdırlar

2. SIVI MADDELER:

 Akışkan özelliğine sahip maddelere sıvı maddeler denir.

ð Sıvı haldeki maddelerin belli bir şekli yoktur, bulundukları kabın şeklini alırlar.

ð Sıvı haldeki bütün  maddeler akışkandır. Su, kolonya, meyve suyu, süt vb. maddeler sıvı maddelerdir.

3.GAZ MADDELER:

 Belli bir şekli olmayan, bulunduğu kabı tamamen dolduran elle tutulamayan, bazıları gözlerimizle görülemeyen duyu organlarımızla algıladığımız  maddeler gaz maddelerdir.

Doğal gaz, Su buharı, Bacalarından çıkan duman vb. maddeler gazlara örnektir.

Ÿ Gazlar bulundukları ortama yayılırlar.

Ÿ Gazlar hafiftirler.

Ÿ Gazlar gözle görülmeseler de varlığını hissederiz.

Örnek: Mutfak tüpündeki gaz sızıntısını gözümüzle göremeyiz ama varlığını burnumuzla hissederiz.